Udar mózgu, nowotwory, urazy głowy, czy inne problemy połączone z uszkodzeniami mózgu, wszystko to nie jest wcale rzadkością! Ludzki mózg jest przy tym bardzo wrażliwy. Co wtedy należy robić i jak się zachować? Jakie objawy muszą być dzwonkiem alarmowym, nawet, jeśli chory wygląda zupełnie normalnie? Na co należy zwrócić uwagę w sposób szczególny? Ty lub ktoś z Twoich bliskich ma dziwne problemy z mówieniem, pisaniem, kojarzeniem? Konieczne przeczytaj i sprawdź, czy to nie jest afazja! Zobacz, czym jest afazja i czy ją się leczy?
Czym jest afazja i czy ją się leczy?
Afazja to stan, który wpływa na zdolność komunikowania się. Może wpływać na Twoją mowę, a także na sposób pisania i rozumienia zarówno języka mówionego, jak i pisanego. Zwykle też afazja pojawia się nagle po udarze lub urazie głowy. Ale może również powstać stopniowo z powodu wolno rosnącego guza mózgu lub choroby, która powoduje postępujące, trwałe uszkodzenie (zwyrodnieniowe).
Nasilenie afazji zależy od wielu stanów, w tym przyczyny i stopnia uszkodzenia mózgu. Po usunięciu przyczyny, głównym sposobem leczenia afazji jest terapia mowy i języka.
Osoba z afazją na nowo uczy się wtedy i ćwiczy umiejętności językowe oraz uczy się wykorzystywać inne sposoby komunikowania się. Członkowie rodziny często uczestniczą w tym procesie, pomagając takiej osobie odbudować naturalne sposoby komunikacji.
Afazja objawy ogólne.
Afazja zdecydowanie najczęściej jest jednak oznaką udaru lub guza mózgu. Bez względu jednak na przyczynę, osoba z afazją zwykle:
mówi krótkimi lub niepełnymi zdaniami;
mówi zdaniami, które nie mają sensu;
zamienia jedno słowo na drugie, lub jeden dźwięk na inny, niż jest to przyjęte w wymowie;
mówi nierozpoznawalne słowa;
nie rozumie rozmowy innych osób;
pisze zdania, które nie mają sensu.
Wzory afazji.
Osoby z afazją mogą mieć różne chorobowe wzorce mocnych i słabych stron:
afazja ekspresyjna –
nazywana też afazją Broca lub niepłynną. Osoby z tym wzorem afazji mogą lepiej rozumieć, co mówią inni, niż sami potrafią mówić. Mają bowiem trudności z wypowiadaniem słów, wypowiadaniem się bardzo krótkimi zdaniami i pomijaniem słów. Ktoś może powiedzieć „Chcę coś zjeść” lub „Przespaceruj się dzisiaj”. Słuchacz zwykle to rozumie, ale osoby z tym wzorcem afazji często są świadome swoich trudności w komunikacji i się frustrują. Mogą również mieć paraliż prawostronny lub osłabienie;
afazja kompleksowa –
zwana też afazją płynną lub afazją Wernickego. Osoby z tym wzorcem afazji mogą mówić łatwo i płynnie długimi, złożonymi zdaniami. Zdania te nie mają jednak sensu, lub zawierają nierozpoznawalne, nieprawidłowe lub niepotrzebne słowa. Zwykle osoby takie nie rozumieją też dobrze języka mówionego. Często nie zdają sobie ponadto sprawy, że inni również ich nie rozumieją;
afazja globalna –
ten wzór afazji charakteryzuje się słabym zrozumieniem i trudnościami w tworzeniu słów oraz zdań. Globalna afazja wynika z rozległych uszkodzeń sieci językowych w obrębie mózgu. Osoby z globalną afazją mają przez to poważne zaburzenia ekspresji i rozumienia.
Czym jest afazja – kiedy iść do lekarza.
Ponieważ afazja jest często oznaką poważnego problemu, takiego jak np. udar mózgu, należy natychmiast zgłosić się do lekarza. Należy więc jak najszybciej poszukać fachowej pomocy medycznej, szczególnie w nagłych wypadkach. Zwykle zrobić to muszą najbliżsi, ponieważ chory nie jest wtedy w stanie sam o siebie zadbać. Zwracajmy zatem baczną uwagę, jeśli nagle wystąpią: trudności w mówieniu, problemy ze zrozumieniem mowy, trudność z przywoływaniem słów, problemy z czytaniem lub pisaniem. Im szybsza reakcja i konsultacja medyczna, tym lepiej dla chorego.
Czym jest afazja dokładne przyczyny.
Najczęstszą przyczyną afazji jest uszkodzenie mózgu wynikające z udaru. Następuje wtedy zablokowanie lub pęknięcie naczynia krwionośnego w mózgu. Utrata krwi do mózgu prowadzi do śmierci lub uszkodzenia komórek mózgowych w obszarach kontrolujących mowę i język. Afazję może również spowodować uszkodzenie mózgu wywołane poważnym urazem głowy, guzem nowotworowym, infekcją lub procesem zwyrodnieniowym.
W takich przypadkach afazja zwykle występuje z innymi rodzajami problemów poznawczych, takich jak problemy z pamięcią lub dezorientacja. Z kolei progresywna afazja pierwotna, to termin określający trudności językowe, które rozwijają się stopniowo. Wynika to ze stopniowej degeneracji komórek mózgowych znajdujących się w sieciach językowych.
Czasami ten rodzaj afazji przechodzi w bardziej uogólnioną demencję. Niekiedy mogą też wystąpić jedynie przejściowe epizody afazji. Mogą to być na przykład migreny, drgawki, lub przemijający atak niedokrwienny (w skrócie: TIA). TIA występuje przy tym, gdy przepływ krwi do obszaru mózgu zostanie z jakichś powodów tymczasowo zablokowany.
Osoby, które przeszły TIA, znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia udaru w najbliższej przyszłości. TIA może np. dotyczyć noworodków, które nie mogły przez jakiś moment oddychać w czasie porodu. Może się to zdarzyć przykładowo z powodu oplątania szyi przez pępowinę.
Czym jest afazja – diagnoza.
Jeśli Ty lub ktoś bliski będzie miał opisane objawy, lekarz prawdopodobnie zleci badanie fizyczne i neurologiczne. Przetestuje również siłę, czucie i refleks oraz posłucha pracy serca i naczyń na szyi. Prawdopodobnie poprosi także o wykonanie badania obrazowego (zwykle jest to MRI), aby szybko zidentyfikować przyczynę afazji. Prawdopodobnie chory będzie też musiał przejść testy i nieformalne obserwacje, aby ocenić jego umiejętności językowe. Testowana będzie więc umiejętność:
-
nazywania różnych obiektów,
-
zaangażowanie w rozmowę,
-
zrozumienie i poprawność używania słów,
-
odpowiadanie na pytania dotyczące czegoś przeczytanego lub usłyszanego,
-
możliwość i jakość powtarzania słów i zdań,
-
możliwość podążania za wskazówkami,
-
odpowiadanie na pytania „tak-nie” i odpowiadanie na pytania otwarte dotyczące popularnych tematów,
-
możliwość oraz jakość czytania i pisania.
Leczenie afazji
Jeśli uszkodzenie mózgu jest łagodne, osoba z afazją może odzyskać umiejętności językowe nawet i bez leczenia. Jednak większość ludzi przechodzi terapię mowy i języka w celu rehabilitacji umiejętności językowych i uzupełnienia doświadczeń komunikacyjnych. Naukowcy badają też obecnie możliwość stosowania odpowiednich leków, samodzielnie lub w połączeniu z terapią logopedyczną, w celu pomocy takim chorym.
Jak wygląda rehabilitacja mowy i języka przy afazji?
Odzyskiwanie umiejętności językowych jest zwykle procesem powolnym. Większość ludzi robi co prawda nawet znaczne postępy w takiej rehabilitacji. Niewielu odzyskuje jednak pełny poziom komunikacji, jaki posiadali przed urazem. W przypadku afazji, terapia mowy i języka ma na celu poprawę zdolności osoby chorej do komunikowania się. Ma to zaistnieć poprzez przywrócenie jak największej jakości mowy i języka. Chory musi uczyć się, jak nadrobić utracone umiejętności językowe.
Powinien też posiąść inne metody komunikowania się, jeśli w jego wypadku będzie to konieczne lub wskazane. Terapia powinna przy tym zacząć się odpowiednio wcześnie. Niektóre badania wykazały bowiem, że jest najskuteczniejsza, gdy rozpocznie się wkrótce po uszkodzeniu mózgu. Powinna więc być możliwie jak najszybsza.
Chorzy często pracują w jej trakcie w grupach. Mogą bowiem wypróbować swoje umiejętności komunikacyjne w bezpiecznym środowisku podobnie chorych osób. Uczestnicy mogą więc ćwiczyć inicjowanie rozmów, mówienie po kolei, wyjaśnianie nieporozumień i naprawianie rozmów, które całkowicie się zepsuły.
Terapia może też obejmować korzystanie z komputerów i specjalnych programów. Taka wspomagana komputerowo terapia może wtedy być szczególnie pomocna przy ponownej nauce czasowników i dźwięków słów (tzw. fonemy).
Stosowane leki
Od lat niektóre leki są stale badane pod kątem możliwości i jakości leczenia afazji. Należą do nich przede wszystkim leki, które mogą poprawić przepływ krwi do mózgu. Bardzo ważne są też leki mogące zwiększyć zdolność mózgu do regeneracji lub pomóc zastąpić zubożone substancje chemiczne w mózgu (neuroprzekaźniki). Kilka leków, takich jak Memantyna (Namenda) i Piracetam, okazały się obiecujące w pewnych małych badaniach medycznych. Potrzebne są jednak dalsze intensywne badania, zanim te zabiegi będą mogły być wdrożone i zalecane medycznie w leczeniu afazji.
Czym jest afazja i czy ją się leczy? – inne zabiegi.
Także stymulacja mózgu jest obecnie badana pod kątem leczenia afazji. Ocenia się, że metoda ta może pomóc poprawić zdolność nazywania różnych rzeczy/przedmiotów. Niestety nie przeprowadzono jednak jeszcze długoterminowych badań w tym zakresie. Jeden nowatorski dopuszczony już zabieg nazywa się przezczaszkową stymulacją magnetyczną, a drugi podobny, to przezczaszkowa stymulacja prądem stałym.
Oba te zabiegi mają na celu stymulowanie i skuteczne pobudzanie uszkodzonych komórek mózgowych do normalnej pracy. Oba te zabiegi są również nieinwazyjne i bezbolesne. Jedna z tych metod wykorzystuje pola magnetyczne mózgu. Natomiast druga korzysta z niskiego prądu płynącego przez elektrody umieszczane w tym wypadku na głowie chorego.
