Melisa lekarska to jedno z najbardziej znanych ziół. Jest obecnie uprawiana i stosowana niemal na całym świecie. Jak się okazuje, zioło to ma nie tylko działanie uspokajające i nasenne. Naukowo dowiedziono bowiem, że melisa lekarska m.in. poprawia również tempo wykonywania obliczeń, a także działa przeciwbólowo i likwiduje wzdęcia. Przeczytaj, co to za roślina melisa lekarska.
Melisa lekarska stanowisko systematyczne
Melisa lekarska (łac. Melissa officinalis L.) jest gatunkiem byliny (roślina zielna żyjąca ponad dwa lata) należącej do: kladu roślin nasiennych (łac. Spermatophyta, dawniej Anthophyta) i astrowych (łąc. Asteridae), klasy okrytonasiennych zwanych też okrytozalążkowe (łac. Magnoliophyta syn. Angiospermae), rzędu jasnotowce zwanego też wargowce (łac. Lamiales), rodziny jasnotowate inaczej wargowe(łac. Lamiaceae, czasem Labiatae), oraz rodzaju melisa (łac. Melissa).Roślina ta jest zielem od dawien znanym i wykorzystywanym przez ludzi, ma więc również swoje nazwy ludowe. W Polsce są to: rojownik, pszczelnik, cytrynowe ziele, starzyszek lub matecznik.
Melisa lekarska pochodzenie
Melisa lekarska dotarła do Polski z Europy Płdn., gdzie wraz z Arabami w X w. przywędrowała do Hiszpanii. W tamtym okresie używano ją gł. jako dodatek do potraw, napojów i trunków, a także do modnych wtedy praktyk magicznych. Z melisy od zawsze produkowano też różne medykamenty. W średniowieczu stosowano je do rozweselania ludzi utrapionych, usuwania trosk i tęsknoty. Wierzono też, że rojownik, pszczelnik, cytrynowe ziele „tchórzom dodaje odwagi, a wrogów zmienia w przyjaciół”. Obecnie melisa lekarska jest bardzo popularna. Rośnie w stanie dzikim w Afryce Północnej (Tunezja, Maroko, Wyspy Kanaryjskie, Madera), wspomnianej Europie Płdn. oraz w Azji Zach. i Środkowej, a także w Pakistanie i na Kaukazie. Zioło to w sposób naturalny rozprzestrzeniło się też w niektóre inne rejony. Obecnie melisa zwana też rojownik, pszczelnik, cytrynowe ziele, jest uprawiana na całym świecie, w tym w Polsce.
Na co jest melisa lekarska | Melisa lekarska zastosowanie
Melisa to powszechnie znana roślina uprawna w celach leczniczych, kosmetycznych, kulinarnych, jako roślina ozdobna i miododajna (lubiana przez pszczoły, jej inne nazwy to: gr. „melitta” czyli „pszczoła”, łac. „mel” czyli „miód” oraz polska ludowa „rojownik” i „pszczelnik”). W medycynie jest znana od tysięcy lat. Grecy leczniczo używali jej już 2 tys. lat temu, nazywając „radością dla serca”. Słynny Paracelsus określił ją nawet „eliksirem życia”. Był przekonany, że melisa przywraca ludziom siły. W średniowieczu i później melisę hodowano w ogrodach przyklasztornych, produkując z niej leki oraz nalewki winne i spirytusowe. Zalecano ja przy tym na choroby: głowy, serca, żołądka, macicy i oczu. W XVII w. leczniczo zasłynęła robiona z niej wódka korzenna „Karmelitańska dusza„. Wytwarzali ją paryscy karmelici.
Stosowano ją na wszystko, w tym złe uroki, histerie i nerwice, kołatanie serca, bezsenność i zmory senne, katar, migreny, dusznice, podagrę, bóle brzucha, krzywicę, a nawet dla przywracania młodości. Obecnie jako surowiec zielarski melisy stosuje się jej wysuszone lub świeże liście (Melissae folium). Zawierają one minimum 1,0% kwasu rozmarynowego, przez co zapach melisy przypomina cytrynę. Kosmetycznie melisa jest stosowana osobno lub cz gęściej w mieszankach ziołowych do tonizujących kąpieli, w kosmetykach do pielęgnacji przetłuszczających się włosów i skóry, przeciwłupieżowo, odświeżająco, zapachowo i do aromaterapii. Starożytni chętnie do kąpieli dodawali napar lub krople olejku melisy, aromatyzowali nią wino wcierali w miejsca pokąsane przez owady. Kulinarnie melisę najczęściej spożywa się w formie naparu-herbaty. Świeże liście dodaje się też aromatyzująco do sałatek (nadają cytrynowy smak, zastępują trawę cytrynową), twarożków, potraw mięsnych i rybnych, sosów, zup, nalewek, win, likierów. Suszona melisa traci cytrynowy aromat.
Melisa lekarska działanie
Zioło melisa lekarska (łac. Melissa officinalis L.) zwane też rojownik, pszczelnik, cytrynowe ziele jest znane najpowszechniej z tego, że ma działanie uspokajające oraz nasenne (zmniejsza bezsenność), bowiem świetnie odpręża organizm i regeneruje system nerwowy. Badania medyczne dowiodły jednak obecnie, że zioło to wykazuje również działanie: poprawiające tempo wykonywania obliczeń (poprawia bowiem pamięć i koncentrację), zmniejszające stany lękowe oraz depresję i nerwice, zmniejszające objawy starczej demencji i choroby Alzheimera, pomagające w bólach głowy i menstruacyjnych, łagodzące zespół zmęczenia przewlekłego, łagodzące gazy i wzdęcia, zmniejszające napięcie jelita grubego (rozkurcza mięśnie gładkie jelit) i obwodowych naczyń krwionośnych, pomagające na rozstroje żołądka i jelit, zmniejszające stężenie cholesterolu we krwi i zapobiegające miażdżycy, hamujące utlenianie lipidów w wątrobie, co za[pobiega jej stłuszczeniu i innym chorobom wątroby.
Melisa lekarska działa też przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo oraz wspomaga wywoływanie menstruacji. Melisę w formie kompresów z naparu stosuje się również do likwidacji bolesnych obrzęków ciała oraz na miejsca pokąsane przez owady (pszczoły, osy, komary). Inhalacje z gorącego naparu pomagają niwelować przykre ataki kaszlu i alergii. Wykazano ponadto, że taniny i kwasy fenolowe obecne w wyciągach wodnych z liści melisy likwidują m.in. wirus opryszczki wargowej Herpes Simple (w aptekach sprzedaje się maści i olejek melisowy). Zioło to likwiduje też bakterie w jamie ustnej, powodujące stany zapalne dziąseł (płukanki jamy ustnej wyciągiem z liści).
Hamuje też rozwój jelitowych bakterii Helicobakter pyroli, przyczyniające się do powstania choroby wrzodowej żołądka. Melisę stosuje się także w roli płukanek na włosy jasne oraz do leczenia łupieżu, stanów zapalnych skóry głowy, a także przetłuszczania się i wypadania włosów. Olejek melisowy stosowany jest do aromaterapii, do kąpieli, do kosmetyków oraz jako środek leczniczy. Co ważne, cytrynowe ziele bez obaw mogą stosować kobiety w ciąży i karmiące oraz dzieci. Współczesna fitoterapia zaleca wręcz stosowanie tego zioła do łagodzenia mdłości ciążowych, czy herbatek uspokajających dla dzieci.
Napar z melisy lekarskiej
Należy wsypać do szklanki 1 łyżkę suchego rozdrobnionego ziela lub jeszcze lepiej 2 łyżki świeżych liści melisy, a następnie całość zalać wrzątkiem i zaparzać pod przykryciem ok. 15 min. Napar pije się w ilości 1-2 szklanki dziennie (wypity wieczorem działa nasennie).
Melisa lekarska morfologia
Roślina osiąga ok. 60 cm wysokości. Jej liście są intensywnie zielone, karbowano-ząbkowane na brzegach, szeroko-jajowate w kształcie (do ok. 8 cm dł. i 5 cm szer.) i mają ogonki różnej długości. Blaszki liściowe są ponadto ostre na szczycie, a okrągławe do sercowatych u nasady. Powierzchnia dolna liści ma wyraźnie widoczny nerw główny i wypukłe, siateczkowate unerwienie boczne i delikatne punktowanie. Na powierzchni górnej i wzdłuż nerwów na powierzchni dolnej liści występują drobne, rozproszone włoski. Na wiosnę i w lecie, w miejscach połączeń liści z łodygą, na melisie pojawiają się kiście drobnych, jasnożółtych kwiatków. Roślina ta w Polsce kwitnie od czerwca do sierpnia.
Melisa lekarska rozmnażanie
Melisę rozmnaża się na kilka sposobów. W marcu robi się wysiew nasion do inspektów ogrodniczych, a uzyskaną potem rozsadę w maju po ostatnich przymrozkach wysadza się w miejsce już docelowe, w rozstawie ok. 20-40 cm. Nasiona można też wysiać w rozsadnik w końcu maja i wtedy rozsadę sadzi się w stałe miejsce dopiero w lipcu następnego roku. Melisę można również rozsadzać wegetatywnie. Wymaga to dzielenia starszych, dobrze już rozrośniętych roślin na kilka mniejszych kęp.
Melisa lekarska uprawa i zbiór
Melisa lekarska zwana też rojownik, pszczelnik, cytrynowe ziele najlepiej rośnie w miejscach słonecznych, ciepłych i osłoniętych od wiatru. Wytrzyma też półcień oraz stanowiska cieniste i wilgotne, jednak wtedy jej ziele zawiera mniej cennych leczniczych olejków eterycznych i jest mniej aromatyczne. Zioło wymaga ponadto gleb dobrze spulchnianych, dobrze nawożonych i żyznych (w tym zasobnych w wapń oraz makro- i mikroelementy) i wilgotnych, jednocześnie dość lekkich i przepuszczalnych. Jesienią podstawę melisy dobrze jest obłożyć rozłożonym kompostem. Nawiezie to roślinę i ochroni jej korzenie przed mrozem. To ważne, bowiem w naszym klimacie melisa nie jest całkiem odporna na zimowe mrozy i bez ochrony może wymarzać.
Ziele melisy można zbierać w suche i słoneczne dni, w godzinach popołudniowych (wtedy melisa zawiera najwięcej olejku eterycznego i jest najbardziej aromatyczna) oraz dwa razy w sezonie – na początku czerwca tuż przed kwitnieniem, oraz z końcem sierpnia po kwitnieniu. Należy w tym celu ścinać dorodne pędy kilka cm nad ziemią. Pojedyncze liście można też zbierać przez cały sezon i używać świeże lub suszyć. Melisa lekarska jest też świetną rośliną ozdobną i miododajną. Doskonale sprawdzi się więc np. w wielogatunkowych kompozycjach ogródków ziołowych, wiejskich i naturalistycznych, także w nasłonecznionych klombach rozchodnikowych oraz w rabatach bylinowych. Można ją też sadzić do pojemników balkonowych i tarasowych, zabezpieczając jednak potem na zimę.
[…] Oprócz tego jest rośliną uprawną. Jej uprawy występują w wielu miejscach, również w Polsce. Rojownik, matecznik czy cytrynowe ziele to alternatywne nazwy, którymi opisywana jest melisa lekarska. […]