Rośliny trujące kojarzą się nam zwykle z tropikami, dżunglą i krajami egzotycznymi. Nie każdy jednak wie, że mamy również i polskie rośliny trujące. Czy jednak są one tak samo mocno trujące, jak np. roślinna kurara z Ameryki Południowej? Konieczne przeczytaj wszystko na temat najbardziej trujące rośliny w Polsce. Sprawdź, jakie mamy, gdzie rosną i jak wyglądają polskie rośliny trujące.
Czy rosną najbardziej trujące rośliny w Polsce?
W naszych lasach, łąkach, parkach i ogrodach rośnie wiele różnych gatunków kwiatów, bylin, drzew i krzewów. Wśród nich znajdują się nawet dosyć liczne gatunki, o których nigdy nie powiedzielibyśmy, że mogą, być w ogóle są trujące. Wiele jest też roślin toksycznych/trujących także i wśród naszych popularnych roślin ozdobnych. Mimo wszystko tak właśnie jest!
Tymczasem niekiedy nawet już samo dotykanie, a już na pewno pomyłkowe spożycie toksycznych części lub choćby samego soku takich roślin może skończyć się podrażnieniami skóry, biegunką, bólem, paraliżem, a niekiedy nawet śmiercią. Należy o tym wiedzieć i pamiętać, szczególnie jeśli lubimy przebywać na łonie natury i często relaksujemy się we własnym ogrodzie, czy parku (również na balkonie, tarasie). Jeszcze bardziej trzeba uważać, jeśli mamy dzieci i zwierzęta domowe (psy czy koty). Poznajcie najbardziej trujące rośliny w Polsce. Sprawdźcie, gdzie rosną i jak wyglądają polskie rośliny trujące.
Kiedy rośliny można uznać za trujące?
Rośliny uważa się za trujące, gdy zawierają w niektórych swoich częściach lub w całym swoim organizmie roślinnym jakieś substancje trujące, pojedyncze lub cały ich zestaw – np. toksyczne alkaloidy, glikozydy. Substancje te są toksyczne dla zwierząt i ludzi. Statystycznie okazuje się, że dosyć liczne gatunki roślin w większym lub mniejszym stopniu w swoim składzie zawierają takie substancje trujące dla ludzi i zwierząt, zarówno domowych, jak i dzikich.
Zawartość trucizn w roślinach ulega zmianom w czasie ich cyklu wegetacyjno-rozwojowego (np. można spożywać młode pędy, lecz rośliny dorosłe są już trujące, lub odwrotnie) i zależy też m.in. od pory roku (np. zimowit jesienny jest najbardziej toksyczny w okresie wiosennym), nasłonecznienia, wilgotności, rodzaju gleby itp. Są też rośliny, które tracą swoje toksyczne własności po wysuszeniu, natomiast inne zachowują je nawet po mrożeniu, wysuszeniu, długotrwałym przechowywaniu, czy obróbce termicznej. Różny bywa też rozkład toksyn/trucizn w roślinie – mogą występować w całej roślinie lub trujące bywają tylko wybrane części rośliny (np. owoce, nasiona, korzenie).
Po co roślinom trucizny w ich tkankach?
Niektóre rośliny produkują toksyczne trucizny w swoich tkankach z kilku powodów. Przede wszystkim robią to po to, by chronić się przed niszczeniem i zjadaniem przez zwierzęta roślinożerne. Inne powody wydzielania toksyn przez rośliny to ochrona przed pewnymi pasożytami i chorobami, a także jako sygnał porozumiewawczy i zapachowy.
Najbardziej trujące rośliny w Polsce – dzianie toksyn roślinnych na ludzi i zwierzęta
Wrażliwość ludzi i zwierząt na te same toksyny/trucizny roślinne jest różna. Zależy to od wieku, wielkości, kondycji i stanu zdrowia danego organizmu. Czasem też wpływają na to okoliczności szczególne, przypadkowe (np. obecność dodatkowego czynnika mogącego wzmagać działanie toksyny roślinnej, jak niektóre leki, czy substancje spożywcze). Niektóre gatunki są też bardziej wrażliwe na dane toksyny/trucizny, od innych – np. konie są bardziej wrażliwe na trucizny zawarte w cisie pospolitym, niż inne zwierzęta roślinożerne. Przebieg zatrucia jest z kolei uzależniony od fragmentu i ilości spożytej rośliny, a także od sposobu jej konsumpcji.
Należy przy tym koniecznie wiedzieć, że również rośliny słabo trujące mogą wywoływać ciężkie zatrucia i śmierć, jeśli spożyje się je w większych ilościach i do tego w najbardziej toksycznej formie. Ponadto, również sporo roślin określanych jako lecznicze jest równocześnie roślinami trującymi. To ich działanie lecznicze lub toksyczne zależy wtedy od dawki i od sposobu ich użycia. Nawet niektóre rośliny uprawne spożywcze mogą działać trująco, jeśli zaczniemy je wykorzystywać w sposób niewłaściwy, lub w zbyt dużych ilościach (szczególnie rośliny przyprawowe).
Jak rozpoznać najbardziej trujące rośliny w Polsce?
Polskie rośliny trujące można rozpoznać tak samo, jak wszystkie inne tego typu toksyczne rośliny na świecie, a więc – po zwykle nieprzyjemnym zapachu lub ostrym, piekącym, czy gorzkim smaku. Zwierzęta zwykle doskonale wyczuwają i rozpoznają rośliny trujące, bez ich dotykania czy smakowania. Omijają je więc raczej bez szwanku dla siebie. Ludzie również nauczyli się już rozpoznawać rośliny trujące, jednak pewni możemy, być tego jedynie analizując ich tkanki doświadczalnie. W laboratoriach bada się więc skład chemiczny podejrzanych roślin, na wypadek obecności w nich jakichś trucizn.
Niekiedy analizuje się też oddziaływanie tych toksycznych substancji na ludzi i zwierzęta. Badania takie są bardzo ważne i nieodzowne m.in. w przypadku poszukiwania nowych leków i innych pożądanych substancji biologicznie czynnych. Ponieważ wciąż odkrywa się na świecie nowe, nieznane dotąd gatunki roślin i zwierząt, dlatego lista roślin trujących oraz znajomość i zawartość w nich substancji trujących nadal nie jest jeszcze zamknięta. Jak mają się do tego polskie rośliny trujące, w tym najbardziej trujące rośliny w Polsce.
Polskie rośliny trujące
Na początek należy zaznaczyć, że wśród naukowców i różnych autorów opracowań botanicznych, istnieją pewne rozbieżności w kwestii klasyfikacji różnych gatunków do roślin trujących. Najbardziej trujące rośliny w Polsce obejmują zarówno gatunki dziko rosnące roślin naczyniowych (w tym ozdobne, ogrodowe), jak i pewne rośliny uprawne. Poniżej wymieniono listę krajowych gatunków roślin trujących, która jest prawdopodobnie najobszerniejszą literaturze fachowej:
byliny: konwalia majowa, bieluń dziędzierzawa, śnieżyczka przebiśnieg, narcyz, zimowit jesienny, hiacynt, tulipan, serduszka okazałe (roślina ogrodowa z kwiatkami w kształcie różowych serduszek);
rośliny:
pokrzyk wilcza jagoda, miłek wiosenny, jaskier jadowity, tojad mocny, naparstnica purpurowa, szalej jadowity, blekot pospolity, szczwół plamisty, piwonia lekarska, rącznik pospolity, ostróżka ogrodowa;
pnącze: bluszcz pospolity, glicynia chińska;
krzew: różanecznik pontyjski, kalina koralowa, śnieguliczka biała, ostrokrzew kolczasty, bukszpan zwyczajny, wawrzynek wilcze łyko, trzmielina, ligustr pospolity;
drzewo: cis pospolity, tuja, czyli żywotnik zwyczajny (rośnie jako drzewo i krzew), sumak (zwany też octowiec), grochodrzew (robinia akacjowa), złotokap zwyczajny.
Najbardziej trujące rośliny w Polsce
Różne źródła i autorzy różnie klasyfikują spotykane w Europie rośliny trujące pod względem ich toksyczności. Oto najbardziej trujące rośliny w Polsce i ich działanie na organizm człowieka:
pokrzyk wilcza jagoda – cała roślina jest mocno trująca, najbardziej owoce i korzenie, zjedzenie 3-4 owoców może zabić dziecko, a 10-20 owoców – dorosłego człowieka;
szalej jadowity – zawiera silnie trującą, śmiertelną w skutkach cykutoksynę;
tojad mocny – silnie trujący, zawiera akonitynę, zaledwie 2 mg tej rośliny zabija, paraliżując mięśnie oddechowe i pracę serca;
zimowit jesienny – zawiera kolchicynę, po kilku godzinach od spożycia pojawia się krwawa biegunka, spadek ciśnienia krwi i temperatury ciała, paraliż układu oddechowego i śmierć;
jaskier jadowity
– silnie trujący, zawiera glikozyd ranunkuliny, anemoniny i protoanemoniny;
cis pospolity – zawiera alkaloid taksynę, wywołuje zaburzenia pracy żołądka, jelit i serca, a w gorszych wypadkach porażenie układu oddechowego i szybką śmierć;
złotokap zwyczajny – jedna z najbardziej trujących roślin w Polsce, zawiera silny alkaloid cytyzynę, jej pyłek jest trujący nawet dla pszczół;
miłek wiosenny
– objawy to skurcze, mdłości i paraliże, przy większych dawkach powoduje śmierć z powodu zatrzymania pracy serca;
tulipany – toksyczne są cebulki, ich zjedzenie wywołuje nudności, bule brzucha, wymioty, zawroty głowy, odnotowano też przypadki śmierci;
szczwół plamisty – powoduje osłabienie, stopniową utratę wrażliwości na bodźce, w ekstremalnych wypadkach porażenie ośrodka oddechowego i śmierć;
bluszcz pospolity – w ekstremalnych wypadkach może powodować zatrzymanie oddechu i śmierć;
trzmielina – objawy zatrucia są dopiero po kilkunastu godzinach, garstka nasion może wywołać śmierć;
blekot pospolity – w większych dawkach powoduje paraliż współczulnego układu nerwowego;
naparstnica purpurowa
– objawy zatrucia to wymioty, zaburzenia widzenia i pracy serca, problemy z układem oddechowym;
ostróżka ogrodowa – zawiera silnie trujące alkaloidy, dawniej robiono z niej preparaty biobójcze przeciw molom, karaluchom i muchom, a obecnie zawarte w niej toksyczne alkaloidy stosuje się do oprysków w uprawach;
konwalia majowa – zawiera konwalatoksynę, już kilka jagód konwalii może zabić dziecko, objawy zatrucia to wymioty, biegunka, zaburzenia pracy serca;
bieluń dziędzierzawa – zawiera alkaloidy tropanowe, wywołuje omamy wzrokowe i słuchowe, napady wściekłości i szału;
robinia akacjowa (grochodrzew) – wywołuje bóle brzucha, mdłości, wymioty, gorączkę, zaburzenia widzenia.
