Żołna ptak

Wyjątkowo kolorowo ubarwione ptaki to nie tylko domena tropików. Także w Europie, w tym w Polsce mamy takie gatunki. To przede wszystkim żołny, kraski, zimorodki czy wilgi. Jednak za najpiękniejsze uważane są przede wszystkim żołny zwyczajne (Merops apiaster). Na dodatek ptaki te mają ciekawe upodobania kulinarne. Czy wiesz, że są takie ptaki, które uwielbiają jeść owady żądlące? Przeczytaj i sprawdź jak to robi ŻOŁNA ptak który zjada pszczoły szerszenie trzmiele!

Żołna ptak który zjada pszczoły szerszenie trzmiele – zasięg geograficzny.

Żołny europejskie (Merops apiaster) mają szeroki zakres występowania. Obejmuje on znaczną część Europy i Afryki, z szacowanym zasięgiem do 11 000 000 km kwadratowych. Te ptaki wędrowne można też jednak spotkać czasem i na północy, aż do Finlandii i na południe do Afryki Południowej.

Żołna europejska migruje również na wschód do niektórych krajów azjatyckich. Najczęściej ptaki te rozmnażają się i gniazdują w południowej Europie, a następnie jesienią migrują na południe, na swe zimowiska. Coraz częściej też zalatują i gniazdują na terenie Polski.

To jednak ptaki bardzo ciepłolubne i owadożerne podobnie jak jeżyki. Zalatują więc do nas dopiero w połowie maja, a odlatują na zimowiska już w połowie sierpnia.

Ptak który zjada pszczoły szerszenie trzmiele – siedlisko.

Żołny europejskie są powszechnie spotykane w pobliżu zbiorników i cieków słodkowodnych. Zamieszkują różne typy siedlisk, takie jak lasy, sawanny, zarośla, łąki i obszary rolnicze. Siedlisko ich gniazdowania może być specyficzne i obejmować tylko systemy rzeczne lub żwirownie ze stromymi odsłoniętymi brzegami. Stwierdzono również, że żołny europejskie kopią nory bezpośrednio w ziemi. Dostępność pokarmu może determinować siedlisko zajmowane przez żołny europejskie.

Wielu plantatorów pól uprawnych wykorzystuje stawianie uli do zapylania upraw. Żołna będzie więc często odwiedzała okoliczne obszary. Jej zasięgi zależą jednak w dużym stopniu od lokalnego klimatu. Im jest przy tym cieplej, tym lepiej. Obecne ocieplenie klimatu sprzyja ekspansji tego gatunku dalej na północ. Najwcześniejsze wzmianki o lęgach żołny w Polsce pochodzą z XVIII i XIX w. Wykazano je wtedy w 1792 r. pod Oławą i w 1887 r. pod Nidzicą.

W latach 80. XX w. było już u nas 10-30 par lęgowych. Na początku ptaki te budowały gniazda w południowo-wschodniej Polsce, na Ziemi Przemyskiej i na Zamojszczyźnie. Jedynie sporadycznie obserwowano je w innych rejonach. Jednak od lat 90. XX w., wraz z ocieplaniem klimatu nastąpiła stopniowa ekspansja żołny. Polska stanowi północną granicę występowania tego gatunku w Europie. Bariera ta przesunęła się jednak ostatnio z południa na północ naszego kraju.

Od początku XXI w. ptaki te gnieżdżą się więc już na Dolnym Śląsku, a jej najliczniejsza populacja jest obecnie na Kielecczyźnie. Coraz chętniej podejmują też lęgi na Górnym Śląsku oraz na Mazowszu, Podlasiu i w Małopolsce, Wielkopolsce, czy na Ziemi Lubuskiej. Gniazdują już nawet na Pomorzu. Polski monitoring przyrodniczy wykazał aż 1644 pary lęgowe żołny w 2021 r.

Stanowiło to aż 60% wzrost liczebności tego gatunku w stosunku do roku wcześniejszego! 

ŻOŁNA ptak opis wyglądu.

Europejskie żołny to średniej wielkości ptaki owadożerne, które mają ciemne, grube i lekko zakrzywione w dół dzioby. Jasnożółta łata pod brodą i gardłem, spotyka się z niebieską klatką piersiową, która rozciąga się na boki i brzuch. Ciemny poziomy pasek na oku kontrastuje z białą plamą nad górną szczęką i dolnym białym paskiem ciągnącym się pod okiem. Ciemny kasztanowy kolor pokrywa barki i kark, a na grzbiecie staje się jaśniejszy.

Pokrywy górne ogona są zmienne, od zielonego do niebieskiego, przy czym większość ogona jest niebieska. Długość skrzydeł wynosi średnio 44 cm u samców i 49 cm u samic. Masa ciała żołn europejskich jest podobna u samców i samic i waha się od 44 do 78 g. Całkowita długość ich ciała wynosi natomiast od 27 do 30 cm.

Samce i samice są też bardzo podobne w ubarwieniu. Można je odróżnić tylko po odcieniu pokrywy grzbietu, który jest kasztanowy u samców i zielonkawoniebieski u samic. Inne są też pokrywy środkowe, gdzie samce są kasztanowe, a samice mają zielonkawy odcień. Natomiast osobniki młode można odróżnić od dorosłych głównie po kolorze tęczówki oka.

U dorosłych jest ona intensywnie czerwona, a u osobników młodocianych jest szaro-oliwkowo-czerwona. Również kolor kasztanowy występujący u ptaków dorosłych, u młodocianych osobników jest oliwkowo-zielony.

Żołna rozmnażanie.

Żołny europejskie są monogamiczne. Samce żołny europejskiej potrafią też karmić samice dużymi owadami w czasie zalotów godowych. Niektóre przynoszą też samicom pokarm na kilka dni przed, w trakcie i po złożeniu jaj. Około 20% par lęgowych ma 1 do 4 pomocników, którzy wykazują wspólne zaangażowanie w rozmnażanie. Samiec nielęgujący, prawdopodobnie bliski krewny, będzie wtedy pomagał parze lęgowej, pilnując w gnieździe i/lub łapiąc zdobycz dla młodych.

W Europie Środkowej, w tym w Polsce, żołny powracają na lęgi od końca kwietnia do połowy maja. Kojarzą się w pary i wykopują nory o głębokości ok. 1 m w terenach piaskowych lub na stromych brzegach rzek. W drążeniu podziemnej nory lęgowej biorą udział zarówno samce, jak i samice. Na końcu nory budują gniazdo.

Samice składają 4-7 jaj na przełomie maja i czerwca. Wysiadują je potem wspólnie przez 3-4 tyg. Młode wykluwają się asynchronicznie (niejednocześnie). Uważa się, że asynchroniczne wylęganie się i opierzanie pomaga zrównoważyć rywalizację między rodzeństwem. Umożliwia też lepszą opiekę nad młodymi, przy użyciu zmiennego źródła pożywienia, latających owadów. Pisklęta są niedołężne, bez piór i ślepe. Usamodzielniają się w wieku 1 do 2 miesięcy.

Oboje rodzice karmią je wspólnie dotąd, dopóki te nie naucza się łapać, zabijać i jeść owadów żądlących samodzielnie. Dojrzałość płciową osiągają w pierwszym roku życia. Jednak ich pierwszy rozród następuje głównie w drugim sezonie. Młode mogą wracać do tych samych kolonii i gniazdować w pobliżu krewnych, takich jak rodzice lub rodzeństwo.

Te młode osobniki mogą też w pierwszym i drugim roku zostać pomocnikami rodziny, jeśli nie zagnieżdżą się samodzielnie.

Żywotność / długowieczność żołn.

Udokumentowano obserwacyjnie, że żołny europejskie żyją na wolności średnio 5-6 lat. Trzymane w niewoli, np. w ogrodach zoologicznych, mogą dożyć nieco dłużej.

ŻOŁNA ptak pożywienie

 Żołnę europejską nazywa się też żołną pospolitą lub żołną pszczołojad. Jak sama nazwa wskazuje, dieta żołny europejskiej składa się bowiem z owadów błonkoskrzydłych (Hymenoptera). Z nich najlepiej ptaki te preferują natomiast pszczoły, osy, trzmiele i szerszenie o rozmiarach od dużych do małych. Ważne miejsce w ich diecie zajmują też jednak i ważki (Ondonata), a także chrząszcze i inne owady latające.

Żołny są szybkie i zwinne i mogą łapać owady wyłącznie w locie. Nie chwytają ich na ziemi i siedzących na gałęziach. Kiedy łapią owady, chwytają je przy tym za brzuch i lecą usiąść. A gdy usiądą, unieruchamiają je i uderzają o gałąź, aby usunąć żądło. Następnie podrzucają martwą już zdobycz pionowo do góry, zwinnie chwytają dziobem i połykają.

Pary lęgowe żołn nadal karmią też swoje młode owadami, dopóki te nie nauczą się skutecznie łapać i jeść ich samodzielnie. Na żołny poluja z kolei ptaki drapieżne, niektóre węże i jaszczurki.

Szczególnie węże Malpolon monspessulanus, jaszczurki Timon lepidus i kania czarna (Milvus migrans) są ich powszechnymi wrogami. Pisklęta żołn są przy tym najbardziej narażone, ponieważ węże i jaszczurki mają łatwy dostęp do nor tych ptaków w ziemi.

Żołna ptak pozytywne i negatywne znaczenie ekonomiczne dla ludzi.

Żołny europejskie nie zostały odnotowane jako gatunek, który przynosi korzyści ludziom w sposób ekonomiczny. Są to po prostu wyjątkowe piękne kolorowe ptaki, które przyciągają wielu miłośników obserwatorów, ornitologów i fotografów. Żołny europejskie są też jednak postrzegane przez wielu rolników w środkowej i południowej Europie, jako szkodniki.

Ptaki te są przyciągane bowiem przez duże zagęszczenie pszczół hodowlanych i często są przez to prześladowane przez rolników. Żołny europejskie nie mogą jednak spowodować znacznych uszkodzeń populacji pszczół wokół uli. Nie mogą też wchodzić do ich wnętrza. I nie polują na królową. Powstało na ten temat wiele nieprawdziwych plotek, przesądów i teorii.

Ptak żołna stan ochrony.

Żołny europejskie są wymienione jako gatunek najmniejszej troski przez IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody). Ich liczba spada co prawda w ciągu ostatniej dekady. Populacja liczy jednak od 480 000 do 1 000 000 osobników lęgowych i jest nadal znacznie powyżej jakiegokolwiek poziomu zagrożenia. W Polsce żołna jest pod ścisłą ochroną gatunkową i wymaga na razie ochrony czynnej.

Natomiast na „Czerwonej liście ptaków Polski” żołnę zwyczajną sklasyfikowano, jako gatunek najmniejszej troski (LC). Liczebność krajowej populacji lęgowej żołny w latach 2013-2018 obliczono na ok. 200-300 par. Jej liczba jednak stale rośnie wraz z ocieplaniem się klimatu.